Dürziler Kimdir? Kökenlerinden Günümüze Bir Bakış
Dürziler Kimdir? Kökenlerinden Günümüze Bir Bakış
Dürziler, 11. yüzyılda Mısır'daki Fatımi Devleti döneminde ortaya çıkmış, tek tanrılı bir dini inanç topluluğudur. Kendilerine Muvahhidun (Birleştiriciler, Tek Tanrıcılar) derler. Köken olarak Şii İslam'ın bir kolu olan İsmaililikten gelmelerine rağmen, zamanla İslam'dan ayrı, bağımsız bir din haline gelmişlerdir. Bazı modern akademisyenler ve Amman Bildirgesi onları Müslüman olarak tanımlasa da, Dürziler kendilerini genellikle Müslüman olarak görmezler ve İslam'ın bilinen beş şartını (namaz, oruç, hac vb.) batıni (ezoterik) bir yorumla takip ederler. Bu nedenle bazı Müslümanlar tarafından İslami olarak kabul edilmezler.
İnanç ve Öğretileri
Dürzi inancı oldukça kapalı ve ezoterik bir yapıya sahiptir. Öğretileri ve kutsal metinleri olan "Hikmet Risaleleri" (Risalet'ül-Hikmet) sadece "ukkâl" adı verilen bilginler tarafından bilinir ve okunabilir. Genel halk (cuhhal) bu bilgilere erişemez.
Temel inanç esasları şunlardır:
Tevhid: Tanrı'nın birliğine mutlak inanç. Kendilerini "Tevhid Ehli" olarak adlandırmaları da buradan gelir.
Hakim Biemrillah'ın Uluhiyeti: Dürzilere göre, Fatımi Halifesi El-Hakim bi-Emrillah, Tanrı'nın bir tezahürüdür ve kıyamete kadar başka bir tezahür gerçekleşmeyecektir.
Tenasüh (Reenkarnasyon): Dürzilikte cennet ve cehennem yerine ruhun ölümden sonra başka bir bedende yeniden doğduğuna inanılır. İyilik yapanların daha iyi bir mertebede, kötülük yapanların ise daha kötü şartlarda dünyaya geldiği düşünülür. Buna "gömlek değiştirme" anlamına gelen tekammus denir.
Yedi Esas: Ahlaki ve manevi kurallar yedi temel esasa dayanır: doğru sözlülük, kardeşlik, yaşlıya saygı, diğerlerine yardım, vatanı koruma, Tanrı'nın birliğine inanma ve şehvetten uzak durma.
Kapalı Toplumsal Yapı: Dürziler dışarıdan dine giriş veya dinden çıkışa izin vermezler. Evlilikler yalnızca kendi cemaatleri içinden yapılır.
Yasaklar: Domuz eti, alkol, tütün, tefecilik, çok eşlilik ve zina Dürzilikte haram kabul edilir.
Kadın-Erkek Eşitliği: Dürzilik, kadın ve erkek arasında ruhani eşitliği vurgular. Kadınlar dini lider (ukkâl) olabilir ve yüksek mertebelere ulaşabilir.
Tarihi Kökenleri
Dürzilik, 10. yüzyılda Fatımi Devleti'nin altıncı halifesi EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh ve onun veziri Hamza bin Ali tarafından kurulmuştur. El-Hâkim'in Tanrılığını iddia etmesi ve bu fikrin yayılmasıyla ortaya çıkmıştır. İsmini, bu öğretiyi yaymaya çalışan ilk dâîlerden biri olan Muhammed ed-Dürzî'den alır. Ancak Dürziler, Muhammed ed-Dürzî'yi resmi kurucu olarak kabul etmezler ve öğretilerini Hamza bin Ali'ye dayandırırlar.
Coğrafi Dağılımı
Dürziler ağırlıklı olarak Suriye, Lübnan, İsrail (Celile, Golan ve Karmel Dağı civarı) ve Ürdün'ün dağlık ve kırsal bölgelerinde yaşamaktadırlar. En yoğun nüfus Suriye'nin güneyindeki Suveyde ilinde ("Cebel el-Dürz" olarak bilinen bölge) bulunmaktadır. Ayrıca, özellikle Venezuela'da önemli Dürzi diasporaları da mevcuttur.
Dürziler, kapalı toplumsal yapıları, ezoterik inançları ve tarihsel süreçte oynadıkları rollerle Ortadoğu'nun dikkat çeken dini topluluklarından biridir.
