Ortadoğu'da Tırmanan Gerilim: İran ve İsrail Arasındaki Tarihi Düşmanlık
İran ile İsrail arasındaki çatışma, tek bir olayın sonucu olmayıp, uzun yıllara dayanan karmaşık tarihi, ideolojik ve jeopolitik gelişmelerin birikimidir.Bir zamanlar dostane ilişkilere sahip olan bu iki ülke, 1979 İran İslam Devrimi'nden sonra köklü bir düşmanlık içine girmiştir.
İşte bu düşmanlığın temel kökenleri ve gelişimindeki önemli noktalar:
---
1. 1979 İran İslam Devrimi ve İsrail'in Tanınmaması
Dönüm Noktası:
1979'daki İran İslam Devrimi, Şah rejimini devirerek teokratik bir yönetim kurdu. Şah döneminde İsrail ile nispeten iyi ilişkileri olan İran, devrimle birlikte İsrail'i "Siyonist rejim" olarak tanımlayarak tanımadığını ilan etti.
Filistin Meselesi:
Devrimin lideri Ayetullah Humeyni, Filistin davasını İslam dünyasının merkezi bir meselesi olarak benimsedi ve İsrail'i "işgalci" olarak nitelendirdi. Tahran'daki İsrail Büyükelçiliği binası kapatılarak Filistin Kurtuluş Örgütü'ne (FKÖ) verildi.
---
2. Vekâlet Savaşları ve Bölgesel Etki Mücadelesi
Hizbullah'ın Kurulması:
İran, 1980'lerde Lübnan'daki iç savaş sırasında ortaya çıkan ve İsrail'e karşı mücadele eden Hizbullah'a büyük destek vermeye başladı. Hizbullah, İran'ın bölgedeki en önemli vekâlet güçlerinden biri haline geldi.
Hamas ile İlişkiler:
İran, özellikle 2000'li yıllardan itibaren Filistinli İslami direniş örgütü Hamas ile de ilişkilerini güçlendirdi. Hamas'ın İsrail'e yönelik saldırılarında İran desteğinin olduğu iddiaları sıkça gündeme geldi.
Suriye, Irak ve Yemen
İran, Suriye'deki Esad rejimine verdiği destekle, Irak'taki Şii milisler aracılığıyla ve Yemen'deki Husilerle olan bağlarıyla bölgesel nüfuzunu artırmaya çalıştı. Bu durum, İsrail'in "İran'ın bölgedeki yayılmacılığı" olarak gördüğü ve ulusal güvenliğine tehdit olarak algıladığı bir tablo yarattı. İsrail, özellikle Suriye'de İran'a ve vekil güçlerine ait hedeflere sık sık hava saldırıları düzenledi.
---
3. İran'ın Nükleer Programı
İsrail'in Temel Endişesi:
İran'ın nükleer programı, İsrail için varoluşsal bir tehdit olarak algılanmaktadır. İsrail, İran'ın nükleer silah geliştirmesini engellemeyi temel güvenlik hedefi olarak benimsemiştir.
Sabotaj ve Suikast İddiaları:
İsrail'in, İran'ın nükleer tesislerine siber saldırılar düzenlediği veya İranlı nükleer bilim insanlarına yönelik suikastlar gerçekleştirdiği yönünde iddialar bulunmaktadır.
---
4. Son Dönemdeki Doğrudan Çatışmalar
Şam Saldırısı (Nisan 2024):
Gerginliğin tırmanmasında önemli bir dönüm noktası, Nisan 2024'te İsrail'in Suriye'nin başkenti Şam'daki İran konsolosluk binasına düzenlediği hava saldırısı oldu. Bu saldırıda üst düzey İran Devrim Muhafızları komutanları hayatını kaybetti.
İran'ın Misillemesi (Nisan 2024):
İran, bu saldırıya misilleme olarak İsrail topraklarına doğrudan insansız hava araçları ve füzelerle saldırı düzenledi. Bu, İran'ın İsrail'e yönelik ilk doğrudan saldırısı olması açısından tarihi bir olaydı.
İsrail'in Misillemesi:
İran'ın saldırısının ardından İsrail de İran topraklarında hedeflere misilleme saldırıları düzenledi.
---
Özetle, İran ve İsrail arasındaki çatışma, 1979 İran Devrimi ile başlayan ideolojik farklılıklar, bölgesel hegemonya mücadelesi, vekâlet savaşları ve özellikle İran'ın nükleer programına ilişkin derin güvenlik endişeleri etrafında şekillenmiştir. Son dönemdeki doğrudan saldırılar, bu uzun soluklu gerilimi yeni bir boyuta taşımıştır.
